کشف المراد (تعلیقات حسن‌زاده)شرح تجرید الاعتقاد (مع التعلیقات)»، توسط علامه حلی ، به زبان عربی و در موضوع کلام اسلامی، به انگیزه حل مشکلات و باز کردن پیچیدگی‌های عبارات تجرید الاعتقاد خواجه نصیر الدین طوسی ، تالیف شده است. ۱ - معرفی اجمالیتعلیقات استاد حسن زاده آملی بر این کتاب، در آخر آن ذکر شده است. فاضل قوشچی ، در اهمیت این کتاب، می‌گوید: اگر کشف المراد علامه نبود، ما نظریات خواجه طوسی را درک نمی‌کردیم. ۲ - ساختارکتاب، در شش مقصد تدوین یافته و هر مقصد، دارای فصول و مسائل مختلفی است. ۳ - گزارش محتوامقصد اول کتاب، در مورد امور عامه است و دارای سه فصل می‌باشد: فصل اول، در باره وجود و عدم است. این بحث، در قالب چهل و هفت مسئله مطرح شده که اولین مسئله آن، در مورد ناممکن بودن تعریف حقیقی هستی و نیستی و آخرین مسئله آن، در باره راه نداشتن نیستی در موجود قدیم است. فصل دوم، در مورد ماهیت و لوحق آن است. این فصل، دارای یازده مسئله است که اولین آنها، در مورد سه اصطلاح ماهیت، حقیقت و ذات است و آخرین آنها، در باره تقابل می‌باشد. فصل سوم، در مورد علت و معلول است. این فصل، دارای هفده مسئله است که اولین آنها، در باره تعریف علت و معلول و آخرین آنها، در این است که نیاز معلول به علت، در هستی است، نه در نیستی. مقصد دوم، در مورد جواهر و اعراض و دارای پنج فصل است: فصل اول آن، در باره جواهر و دارای یازده مسئله است که اولین آنها، در باره تقسیم بندی ممکنات در یک نگاه کلی و آخرین آنها، در مورد جهت می‌باشد. فصل دوم، در باره اجسام است و دارای سه مسئله می‌باشد: اجسام فلکیه، عناصر بسیطه و مرکبات. فصل سوم، در مورد بقیه احکام اجسام و دارای شش مسئله است که اولین آنها، در باره متناهی بودن اجسام و آخرین آنها، در مورد حادث بودن اجسام می‌باشد. فصل چهارم، در مورد جوهرهای مجرد و دارای چهارده مسئله است که اولین آنها، در باره عقول مجرد و آخرین آنها، در مورد انواع قوای باطنی متعلق به ادراکات جزیی می‌باشد. فصل پنجم، در مورد اعراض و دارای نه مسئله است که اولین آنها، در باره منحصر بودن اعراض در نه قسم و آخرین آنها، در مورد دو مقوله فعل و انفعال می‌باشد. مقصد سوم، در باره اثبات صانع و آثار و صفات وی است و سه فصل دارد: فصل اول، در مورد وجود خدا و فصل دوم، در مورد صفات خدا و دارای بیست و یک مسئله است که اولین آنها، در باره قدرت خدا و آخرین آنها، در زمینه بقیه صفات وی، همچون جود ، ملک و... می‌باشد. فصل سوم، در مورد افعال خدا و دارای هجده مسئله است که اولین آنها، در زمینه اثبات حسن و قبح عقلی و آخرین آنها، در رابطه با اصلح است. مقصد چهارم، در باره نبوت و دارای هفت مسئله است که اولین آنها، در مورد حسن بعثت و آخرین آنها، در باره نبوت حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می‌باشد. مقصد پنجم، در مورد امامت و دارای هشت مسئله است که اولین آنها، در باره وجوب نصب امام بر خدا و آخرین آنها، در مورد امامت سایر ائمه غیر از علی علیه‌السّلام می‌باشد. مقصد ششم، در باره معاد ، وعد ، وعید و مطالب مرتبط با آن است و دارای شانزده مسئله است که اولین آنها، در باره امکان آفرینش جهانی دیگر و آخرین آنها، در مورد امر به معروف و نهی از منکر می‌باشد. از آن جا که کتاب تجرید و شرح آن، بر مبنای حکمت مشاء ، تنظیم شده است و دارای اشکالات عدیده‌ای است که احیانا برخی از آنها با توحید صمدی منافات دارد، استاد علامه، در تعلیقات خویش، علاوه بر ایضاح مطالب، به نقد و بررسی سخنان خواجه و علامه می‌پردازد، سپس نظریه محققان عرفا را به طور موجز به علاقه مندان معارف الهی ارائه می‌دهد. ۴ - پانویس۵ - منبعنرم افزار مجموعه آثار علامه حسن‌زاده آملی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |